پروتئین در گندم یکی از مهم‌ترین شاخص‌های تعیین کننده کیفیت نهایی آرد و محصولات تهیه‌شده از آن، به ویژه نان، پاستا و سایر فرآورده‌های آردی است. میزان پروتئین نه تنها بر ویژگی‌های تغذیه‌ای گندم تأثیر می‌گذارد، بلکه نقش بسیار مهمی در تعیین ویژگی‌های تکنولوژیک و بازارپسندی آن دارد.
عوامل تاثیرگذار بر پروتئین در گندم
پروتئین در گندم تحت تأثیر مجموعه‌ای از عوامل ژنتیکی، زراعی، تغذیه‌ای و محیطی قرار دارد که در ادامه به مهم‌ترین آن‌ها اشاره می‌شود:
- ژنتیک و رقم گندم: پایه و اساس تولید گندم با پروتئین بالا، انتخاب رقم مناسب است. ارقام مختلف گندم، پتانسیل‌های متفاوتی برای تولید پروتئین دارند. به عنوان مثال، ارقام نان‌پز معمولاً نسبت به ارقام ماکارونی یا گندم‌های دیم دارای تفاوت‌هایی در میزان پروتئین و کیفیت گلوتن هستند. اصلاح‌گران گیاهی در سال‌های اخیر تمرکز زیادی بر به‌نژادی ارقامی داشته‌اند که علاوه بر عملکرد مناسب، دارای پروتئین بالا نیز باشند.
- تغذیه کندم با نیتروژن: مصرف صحیح و هدفمند کود‌های نیتروژنی یکی از مؤثرترین ابزار‌ها برای افزایش پروتئین گندم است. نیتروژن عنصر اصلی ساختار پروتئین است و کمبود آن مستقیماً باعث کاهش پروتئین می‌شود. توصیه می‌شود نیتروژن به‌صورت تقسیم‌شده در چند مرحله، به‌ویژه در مراحل بحرانی مانند آغاز ساقه‌روی و پر شدن دانه، به مزرعه افزوده شود. این کار باعث می‌شود جذب نیتروژن بهینه شده و پروتئین نهایی دانه افزایش یابد.
- شرایط اقلیمی و تنش‌های محیطی: شرایط اقلیمی نیز تأثیر مهمی بر کیفیت گندم دارد. برای مثال، وقوع تنش خشکی خفیف در اواخر فصل رشد می‌تواند با کاهش رشد دانه، باعث افزایش غلظت پروتئین شود. این پدیده بیشتر در مناطق گرم و خشک مشاهده می‌شود. البته باید توجه داشت که تنش شدید می‌تواند عملکرد را به‌شدت کاهش دهد و تأثیر معکوس داشته باشد.
- تراکم کشت و مدیریت زراعی: تراکم بوته نیز یکی از فاکتور‌های کمتر مورد توجه اما مؤثر است. تراکم زیاد می‌تواند باعث رقابت بالا بین گیاهان برای جذب آب و عناصر غذایی شود که در نتیجه آن، توانایی گیاه برای تولید پروتئین کاهش می‌یابد. بنابراین تنظیم فاصله کاشت و انتخاب تراکم مناسب، بسته به رقم و شرایط منطقه، توصیه می‌شود. همچنین مدیریت مناسب علف‌های هرز، آفات و بیماری‌ها نقش مهمی در حفظ سلامت گیاه و افزایش کیفیت دانه ایفا می‌کند.
- زمان برداشت: تأخیر در برداشت ممکن است باعث افت کیفیت دانه و کاهش پروتئین قابل استفاده شود، به‌ویژه در مناطقی که احتمال بارندگی در زمان برداشت وجود دارد. بنابراین زمان‌بندی دقیق و برداشت به‌موقع یکی دیگر از عوامل غیرمستقیم اما مهم در حفظ سطح پروتئین است.
در نهایت، افزایش پروتئین در گندم نتیجه ترکیبی از انتخاب رقم مناسب، مدیریت تغذیه‌ای دقیق، کنترل عوامل محیطی و اجرای درست عملیات زراعی است. این هدف نه تنها باعث ارتقاء کیفیت محصولات نهایی می‌شود، بلکه در بهبود ارزش افزوده و افزایش قابلیت صادرات گندم نیز نقش چشمگیری دارد.
ثبت ديدگاه